ANAP döneminin Tarım, Orman ve Köyişleri Bakanlarından Hüsnü Doğan gazetecilerin sorularını cevaplandırdı. Konu ilgimi çekti. Bakanın dediği gibi Türkiye kendi kendine yeten 7 ülkeden biriydi. O özelliğimize ne oldu. Neden kaybettik unvanımızı. Bakan Doğan açıkladı:
Geçmiş dönemlerde “Türkiye’nin tarımda kendine yeterli ülke” olarak sayılması daha ziyade bir yanlış bilgi ve algı meselesidir ve esasında doğru değildir. Geçmiş dönemlerde dünyada yaygın olarak kullanılan bir “tarım toplumu” kavramı da vardı. Tarım toplumu kavramı, henüz sanayileşmemiş, milli gelirin ağırlığını tarım sektörünün teşkil ettiği az gelişmiş veya geri kalmış ülkeler için kullanılırdı. Ülkeler bulundukları iklim kuşağına, tarım topraklarının büyüklüğüne ve özelliklerine göre belirli ürünleri üretirler, bir kısmını ihraç ederler, üretemedikleri veya üretimi yeterli olmayan ürünleri de ithal ederler. Tarımda kendine yeterli ülke kavramı gerçeği yansıtmaz. Dünya tarımında teknoloji ve üretim bakımından en güçlü iki ülkeden örnek verelim. Tarım ve gıda ürünlerinde ABD 2020 yılında 148 milyar dolar ihracat, 123 milyar dolar ithalat yapmıştır. Aynı yıl Hollanda tarım ve gıda ürünlerinde 84 milyar dolar ihracat, 61 milyar dolar ithalat yapmıştır.
AK Parti döneminde gıda ve tarım ürünleri ithalatı artmıştır ama halâ ihracatımız ithalatımızdan fazladır. 2019 yılında gıda ve tarım ürünleri ticaretinde ihracatımız 18.8 milyar dolar, ithalatımız 16 milyar dolardır.
1980 yılına kadar Türkiye’nin ihracatı yüzde 80 tarım ürünlerine dayalıydı. İhracatta başlıca ürünler pamuk, fındık, tütün, kuru üzüm ve incirdi ve toplam ihracat 1979 yılında 2.2 milyar dolardan ibaretti. Tarım ürünlerinin ihracattaki oranı 1960’larda yüzde 90 civarındaydı. 1964 yılında ihracatımız 400 milyon dolara eriştiğinde Başbakan İsmet İnönü’nün “Ses duvarını aştık” dediğini hatırlıyorum. 8 yıllık ANAP iktidarı sonunda Türkiye’nin toplam ihracatı büyük ölçüde artmış, 1991 yılında 13.6 milyar dolara yükselmiş ve sanayi malları ihracatı toplam ihracatın yüzde 80’ini yakalamıştı.
Türkiye’nin üretim değeri olarak dünya tarımındaki yeri 60 yıldan beri yedinci veya sekizinci sırada yer alıyor. Türkiye’nin tarımsal üretimi dünya toplamının yüzde 1.6-1.7’si civarında. Türkiye nüfusunun dünyanın yüzde 1’i dolayında olmasını dikkate alırsak tarımsal üretimimizin değerini daha iyi anlarız. Tarım sektörü katma değerinin GSMH’ya oranı 1960’ta yüzde 55 iken 2018 yılında yüzde 5.8’e düştü. Bu dönemde tarımsal üretim dört katına çıktı, diğer sektörler (sanayi, hizmetler) daha hızlı gelişme gösterdiği için tarımın GSMH’daki oranı azaldı.
• Teknolojinin etkisiyle dünyanın bütün ülkelerinde tarım nüfusu hem mutlak olarak hem de oran olarak azalmaya devam ediyor. Bazı gelişmiş ülkelerde tarımda çalışanların sayısı toplam istihdamın yüzde 1-2’sine kadar düştü ama tarımsal üretim arttı. Bazı ülkelerde ve toplumların düşük gelirli kesimlerinde beslenme ve açlık sıkıntısı görülmesine rağmen dünya nüfusu ve Türk toplumu geçmiş dönemlere göre daha iyi besleniyor.
Türkiye uzun yıllardır bitkisel yağ açığı olan bir ülkedir. Buna son yıllarda kırmızı et de eklendi. Genel olarak gıda arz güvenliğini sağlamış az sayıdaki gelişmekte olan ülkeler arasındayız. Tarım ve gıda sektörü, salgına karşı ilk aşamada başarılı bir sınav verdi. Ancak gelir grupları ve coğrafi bölgeler bakımından tüketimde yetersizlikler ve dengesizlikler mevcuttur. Kişi başına gelir artışı, gelir dağılımındaki dengesizliğin azaltılması çabaları, nüfus artışı, kentleşme, nüfusun yaş piramidindeki değişme ve ülkemize gelen turist sayısındaki artış gibi faktörler önümüzdeki yıllarda çeşitli gıda ürünlerine olan talep büyümesini hızlandıracaktır.
Türkiye, dünyanın bereketli topraklarından birinin üzerinde büyük tarım potansiyeli olan ülkelerden biridir. Üretim odaklı politikaların güçlendirilmesi elzemdir. Eğer potansiyelimizi hayata geçirebilirsek, dünyada tarımda söz sahibi olan ülkelerin başında yer alırız. Çünkü Türkiye, sahip olduğu iklim çeşitliliği bakımından dünyada ticareti yapılan 150 bitkisel ürünün 120’sini ekonomik olarak yetiştirmekte ve hatta bazı ürünleri çok uzun periyotta yetiştirip hasat etmektedir.
